- Mijn account
- Winkelwagen
In dit artikel geeft ruiter- en dierenfysiotherapeut Francis Gommans van de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie bij Dieren jullie een kijkje in haar keuken. Zij vertelt vandaag over de combinatie behandeling van amazone Noëlle en haar paard Hippo. Een dierenfysiotherapeut is altijd eerst opgeleid tot fysiotherapeut voor mensen en heeft daarna de opleiding tot dierfysiotherapie gevolgd. Deze combinatie van opleidingen zorgt voor een uniek behandelconcept om precies dáár te kunnen behandelen waar nodig. Problemen liggen vaak bij zowel ruiter als paard. Maar soms ligt een probleem meer bij het paard. Andere keren ligt het probleem meer bij de ruiter, of versterken/onderhouden ze elkaars probleem.
Noëlle meldde zich bij ruiterfysiotherapeut Francis met klachten in haar rug en rechter bil. Daarnaast had ze minder kracht in haar rechter been. Ze gaf aan dat ze moeite had om haar paard in de rechter lengtebuiging te rijden. Ook had ze het idee dat haar paard mogelijk stijver was in de rechter wendingen. Ze gaf aan dat ze verwachtte dat het kwam door haar eigen houding en inwerking op het paard. Ze wilde in eerste instantie aan zichzelf werken om zo haar paard beter te kunnen begeleiden in het rijden.
Gelukkig zijn steeds meer ruiters zich ervan bewust hoe groot de invloed is van de inwerking van hun eigen lichaam op dat van het paard. En steeds vaker consulteren ruiters een hippisch oefentherapeut, ruiterfysiotherapeut, ruitercoach, volgen ruiterfitness of doen ze een joker training. Het is steeds gebruikelijker om aan te werken aan je houding en zit en zo het welzijn van het bereden paard te verbeteren. Dit kun je als ruiter doen door:
‘Een goede ontwikkeling vinden wij als dierenfysio’s’ geeft Francis aan. Je kunt als dierenfysio een succesvolle en goede behandeling geven, maar als de ruiter niets verbeterd dan komt het probleem terug. Als je als ruiter steeds dezelfde patronen herhaald in je lichaamsgebruik en daarmee een verkeerde (onbewuste) inwerking heeft op het paard, kunnen de klachten bij het paard steeds terugkomen. Steeds meer dierenfysiotherapeuten betrekken daarom de instructeur, een fysio- of oefentherapeut of een ruitervitaal coach.
Niet iedere dierenfysiotherapeut blijft zijn vak in de humane fysiotherapie uitvoeren. Wel zijn ze in de basis nog steeds fysiotherapeut en kunnen dus wel problemen in jouw houding en zit detecteren. Ze kunnen je dan doorverwijzen naar een (dieren)fysiotherapeut die wel nog mensen behandeld.
Er zijn steeds meer fysio- en oefentherapeuten die zich speciaal richten op de behandeling van ruiters; de ruiterfysiotherapeut. Deze zijn aangesloten bij het ZorgNetwerk Voor Ruiters (ZNVR). In sommige gevallen kan fysiotherapie voor de ruiter vergoed worden door de zorgverzekeraar. Dit is niet anders dan bij voetbal of tennis. Die kunnen ook met een sportblessure naar de fysio- of oefentherapeut.
De vergoeding van een behandeling bij de fysio- of oefentherapeut kan (voor een deel) vergoed worden uit de aanvullende verzekering. Het hangt ervan af of jouw behandelaar een contract met jouw verzekeraar heeft. Je kunt het altijd aan je behandelaar vragen als je twijfelt.
De fysio- of oefentherapeut start altijd eerst met een vraaggesprek; de zogenoemde anamnese. De behandelaar stelt vragen over het ontstaan en beloop van je klachten. Ook wordt er gevraagd wat invloed heeft op de klachten. Zoals wat vermindert de klachten en wat doet het verergeren.
Bij Noëlle zijn de klachten geleidelijk aan begonnen. Er was geen duidelijk begin moment en ze heeft deze klachten al jaren. Na het paardrijden werden klachten erger. Ook kreeg ze meer klachten bij lang lopen. Een wandeling met haar paard, lang staan en opstaan na een tijd zitten zorgt voor toename van klachten. Als de rugklachten toenemen trekt het vaak door tot in de nek. Ook kreeg Noëlle hoofdpijnklachten en in de nacht soms uitstraling tot in de vingers, wat weer leidde tot een slechte nachtrust. Pijnstillers hielpen dan wel iets tegen de pijn maar de oorzaak gaat er natuurlijk niet mee weg.
Na het gesprek waarin alle informatie rondom de klachten van de ruiter in kaart zijn gebracht volgt “de inspectie in stand”. Daarbij wordt in rust (en eventueel in beweging) gekeken naar de houding.
Bij Noëlle bleek dat de lage rug in een ‘holle’ stand staat in rust. Dit noemen we een ‘vergrote lumbale lordose’, Daarnaast was er sprake van asymmetrie in de spieren rondom het bekken. Ook de ruststand van de voet was niet optimaal. Hierdoor leek in rust het bekken assymetrisch. Door de scheefheid in haar bekken zit ze in het zadel ook iets meer geknikt naar links.
Na een eerste gesprek gaat de ruiterfysiotherapeut verder met het lichamelijke onderzoek. Hierbij wordt elk betrokken gewricht apart getest. Er kunnen testen worden afgenomen gericht op bijvoorbeeld bewegingsbeperkingen, bewegingsverloop en pijn. Ook worden alle betrokken spieren getest op lengte, kracht en mate van spierspanning.
Bij Noëlle blijkt sprake van veel te hoge spierspanning. Vooral in de nekspieren, rugspieren, de rechter bilspieren. Daarnaast was er te weinig kracht in de buikspieren. In het rechteronderbeen bleek het kuitbeen te zorgen voor een blokkade bij de knie. Het correct naar binnen kunnen draaien van de voet lukte niet goed. Dit is een beweging die in het paardrijden nodig is voor bijvoorbeeld wijken. Doordat de rechter voet meer naar buiten gedraaid wordt raakte de bilspier verkort en daarmee ook meer gespannen.
Deze spanning en verkorting draagt weer bij aan de optische ‘scheefstand’ van haar bekken. En omdat haar rug stug is kan deze de scheefstand niet goed worden opgevangen. Dat gaf vervolgens lokaal klachten waardoor daar ook meer spierspanning ontstaat. Wanneer spieren lange tijd teveel gespannen zijn worden ze korter. Hierdoor trekken de rugspieren de rug van Noëlle verder naar een holle positie. Een (te) holle rug kan tijdens paardrijden de bewegingen niet goed opvangen. Dat veroorzaakt weer klachten tijdens en/of ná het rijden. In het geval van Noëlle zagen we tijdens het rijden dat haar holle rug ervoor zorgde dat ze geneigd is iets naar voren te kiepen met haar bovenlichaam. Dit zorgde voor balansverstoringen tijdens het rijden.
Noelle ging hierdoor nóg meer haar rugspieren aanspannen. De buikspieren werden daardoor niet voldoende ingezet. Daardoor was de core-stability (oftewel rompstabiliteit) verminderd. Wanneer de rompstabiliteit te kort schiet beweegt de romp teveel mee tijdens het rijden. Wanneer we bijvoorbeeld het been achter de singel moeten leggen, moeten de rug- en rompspieren weer extra aanspannen om toch nog enige balans houden. Kortom: Noëlle in een vicieuze cirkel geraakt.
Na een intake en onderzoek maakt de behandelaar een behandelplan. Een behandelplan kan voor ruiter en paard gemaakt worden door dezelfde therapeut. Maar wanneer je dierenfysio geen ruiterfysio is dan maken allebei deze therapeuten onafhankelijk van elkaar een behandelplan.
Bij ruiter en paard zijn er vaak veel ‘behandelaren’ betrokken. Denk aan een hippisch oefentherapeut, ruiterfysiotherapeut, podotherapeut, dierenfysiotherapeut of ruitervitaal coach. Maar ook een veearts, hoefsmid, zadelmaker of bitfitter is bij jou en je paard betrokken. Het kan heel zinvol voor ruiter en paard om iedereen met elkaar in contact te brengen en te laten overleggen.
Om Noëlle uit haar vicieuze cirkel te helpen zijn we eerst gestart om de meest hevige pijn weg te nemen. Want zolang je veel pijn hebt en slecht slaapt blijf je ook spierspanning opbouwen. We hebben gewerkt aan het symmetrisch maken van het bekken. Dit is gedaan met behulp van een bekkenfysiotherapeut. Ook is de wervelkolom behandeld. Hierdoor kon Noëlle beter de bewegingen die bij paardrijden plaatsvinden opvangen.
De nek is behandeld om beter te kunnen slapen en de uitstraling in de vingers weg te nemen. Ook hebben gewerkt aan het los krijgen van het kuitbeen en de spierspanning daarom heen. De voetstand is aangepakt door onder andere steunzolen laten aanmeten bij een podotherapeut. Noëlle heeft oefeningen meegekregen voor het verbeteren van mobiliteit, spierlengte en spierkracht.
Nadat de basishouding verbeterd was en de balans tussen de verschillende spiergroepen genormaliseerd was zijn we op de de flexchair gaan oefenen. De flexchair helpt bij het ontwikkelen van een beter gevoel. Je traint namelijk veel controle en coördinatie in op de houding en zit van een ruiter. Je traint aan een goede rompbalans en ontwikkeld een betere onafhankelijke zit. De flexchair helpt bij het trainen. Hoe beter getraind je bent, hoe kleiner de kans dat de klachten terugkomen.
De flexchair is een zadelkruk, waarvan het zadel in alle richtingen kan bewegen. Onder het zadel zit een sensor welke via bluetooth verbonden is met de laptop. Via speciale software worden de bewegingen van het zadel weergegeven op het beeldscherm. Er verschijnt een balletje in beeld die over het hele scherm kan bewegen en daarmee de beweging van het zadel toont. Op het beeldscherm worden figuren weergegeven waarbinnen de persoon het balletje moet verplaatsen. Dit kan in verticale positie, voor het voorover- en achteroverkantelen van het bekken, in horizontale positie voor het naar links en rechts kantelen van het bekken. Maar ook een diagonale lijn is mogelijk bijvoorbeeld voor het oefenen van bewegingen in zijgangen. Ook kun je rondjes en achtjes of andere bewegingen trainen.
Je kunt de flexchair inzetten voor zowel onderzoek als training. Tijdens het onderzoek wordt een meting gedaan. De resultaten hiervan worden vergeleken met de norm. Zo weet de ruiter hoe hij ervoor staat ten opzichte van andere personen.
De resultaten worden weergegeven in tabellen waardoor inzichtelijk wordt of de ruiter bijvoorbeeld meer naar links of naar rechts zit, meer moeite heeft met achter- of voorover kantelen en hoe de coördinatie daarbij is. Ook kijkt de therapeut gekeken naar hoe een ruiter beweegt.
Vragen die hierbij opkomen zijn:
Op basis van deze combinatie aan observaties en registraties van de software kan een behandelplan of trainingsplan opgezet worden.
Voorbeelden van observaties:
Dit zijn allemaal oefeningen die we ‘voorwaardescheppend’ noemen. Hoe beter je fysiek getraind bent, hoe minder kans je hebt op het ontwikkelen van een disbalans en klachten.
De Flexchair kan worden ingezet in alle fases van de behandeling. Tijdens het trainen op de flexchair leert de ruiter onafhankelijk te bewegen. Een ruiter leert hierdoor om bewust te worden van de mate van spierspanning en spierontspanning. Je kunt de flexchair toepassen voor alle klachten in de schouder-, romp-, bekken-, en bovenbeenspieren. Ook kun je de flexchair gebruiken om ruiters te leren hoe ze deze spieren op het juiste moment kunnen aanspannen. Je kunt deze trainingstrol inzetten om te leren in de juiste dosering aan te spannen of te ontspannen. Zo kom je tot een goede coördinatie, een goede balans en optimale controle over je houding en zit.
Ook de dierenfysiotherapeut neemt een anamnese af. De ruiter moet uitgebreid antwoord geven over het ontstaan en beloop van de klachten. Daarna volgt het onderzoek en maakt de dierenfysio een behandelplan.Vaak wordt voor de eerste afspraak ruimer de tijd ingepland, zodat de dierenfysiotherapeut goed kan onderzoeken.
Nu werd het tijd om ook het paard te onderzoeken, want Noëlle had duidelijk minder klachten. Zij ging goed vooruit, maar daarmee was het probleem bij rechtsom rijden nog niet opgelost.
Francis heeft bij Hippo dezelfde fysiotherapeutische stappen doorlopen als ze ook bij Noëlle heeft gedaan. Eerst een uitgebreid vraaggesprek om de klachten van Hippo in kaart te brengen. Daarna de “inspectie in stand” om de lichaamsbouw van Hippo te beoordelen. Hiermee kreeg Francis een een indruk te krijgen van zijn sterke en zwakke punten. Daarna is Hippo bekeken op de rechte lijn en op de volte voor het bewegingsonderzoek. Vervolgens zijn ook bij Hippo alle gewrichten, spieren, pezen, banden en wervels onderzocht.
Hieruit kwamen de volgende bevindingen. Die sloten helemaal aan bij de fysieke klachten van Noëlle en hun gezamenlijke problemen bij het rijden.
Hippo is uiteindelijk multidisciplinair behandeld. Niet alleen Noëlle maar ook Hippo kreeg “steunzolen” in de vorm van tijdelijk orthopedisch beslag om het checkligament te helpen herstellen. Maar ook om de afwikkeling in de voorbenen te verbeteren en de hoefstanden te optimaliseren. Daardoor was het niet meer nodig voor Hippo om tijdens het draven zijn rechter achterbeen eerder op de grond te plaatsen dan zijn linker voorbeen tijdens deze diagonale beenzetting.
Francis heeft het bekken, de gehele wervelkolom en de voorbenen van Hippo behandeld om de mobiliteit te verbeteren. Hierdoor kwam er weer symmetrie in de bewegingen naar links en rechts van zijn lichaam. Ook is de aquatrainer ingezet om zijn spierkracht te verbeteren.
Zijn darmen werden in de kliniek behandeld om te voorkomen dat hij buikpijnen ervaart. Dit wordt nu nog steeds gemonitord zodat hij geen last meer heeft van een opgeblazen buik. Om Hippo eerst de kans te geven zijn lichaam weer te laten aansterken hebben Francis en Noëlle aan de hand met hem gewerkt. Hierbij heeft het accent gelegen op het goed ondertreden van het achterbeen, het sterker maken van de buikspieren en het nagevelijk over de rug kunnen lopen zowel linksom als rechtsom.
Daarna is de training geleidelijk overgegaan naar rijden. Hierbij hebben zowel Hippo als Noëlle geleerd hun lichaam weer op een gezonde manier te trainen. Allebei in balans en met de juiste dosering van rug- en buikspieren in de juiste lichaamshouding. Het gehele proces heeft tijd gekost, maar ook geleid tot een duurzaam resultaat.
Doordat Hippo stijf de rechter bocht doorging, heeft Noëlle meer met haar rechterbeen moeten begeleiden en daardoor meer spanning aan haar rechterkant opgebouwd. Wanneer het bekken van de ruiter meer naar links komt, ervaart het paard meer druk van bovenaf op de linker rugspier dan op zijn rechter rugspier. Daardoor zal het paard zijn linker rugspier meer aanspannen dan de rechter rugspier. Wanneer het paard de linker rugspier meer aanspant zal hij dus eerder inbuigen naar links in plaats van naar rechts. Zo is Hippo dus een voorkeur gaan ontwikkelen voor de contra buiging door de bocht gaan of recht blijven in zijn rug.
Dit verhaal laat zien dat ruiter en paard invloed op elkaar hebben. De ruiter had met haar fysieke klachten invloed op het paard en het paard op de ruiter. Wat de oorzaak is van deze klachten is niet altijd te achterhalen. Toch zien we dat behandeling van de combinatie zorgt voor het beste resultaat. Dit voorbeeld laat zien dat met de juiste hulp en goede begeleiding de combinatie uit een vicieuze cirkel gehaald kan worden.
Wanneer de linker rugspier langdurig meer aangespannen wordt, kan deze verkorten en daarmee belemmerd de spier de mogelijkheid voor zijn wervelkolom om naar rechts in te buigen. De ruiter gaat dan nog meer haar best proberen te doen, maar vaak is in dit stadium het niet meer op te lossen met alleen technisch correct rijden en zal de dierfysiotherapeut eraan te pas moeten komen om de wervelkolom weer beweeglijk te krijgen.
Het is voor zowel Hippo als Noëlle weer een plezier om samen te rijden. Ze zijn beiden zonder pijn tijdens of na de training. Er is geen verschil meer tussen links en rechts. De nageefelijkheid vanuit het achterbeen wordt netjes op twee benen gereden. De ruiter is beter in balans en helpt het paard.
Hippo heeft geen hoefijzers meer nodig. Het checkligament functioneert weer goed. Het bekken kan goed kantelen. Hij treedt met zijn achterbenen weer ruim over de afdruk van zijn achterbenen over de afdruk van de voorbenen. De buik heeft een goede vorm aangenomen en ook de wervels zijn in alle richtingen heel soepel.
De darmklachten van Hippo zullen helaas chronisch blijven, maar gelukkig heeft hij het niet elke dag. Per dag wordt dan ook aangekeken of Hippo zich fit voelt om te sporten of dat hij het liever een dagje rustig aan kan doen. Als hij last heeft van winderigheid en een opgeblazen buik wordt er niks van hem verlangd. Op de dagen dat hij lekker in zijn energie zit is hij heel werkwillend. Hij kan ondertussen zijn energie op een prettige manier kwijt met werk aan de hand of onder het zadel. Zo zijn welzijn voor mens en dier gewaarborgd en genieten ze samen van een uurtje sporten. Zowel Noëlle als Hippo maken eens in de zoveel tijd ter controle / ouderhoud en preventie een fysio afspraak.
Herken je je in deze of soortgelijke klachten? Zou jij ook willen weten of fysiotherapie jou en je paard kan ondersteunen? Kijk dan op de zorgzoeker van ZNVR.nl voor een ruiterfysiotherapeut bij jou in de buurt. Een dierenfysiotherapeut vindt je via www.nvfd.nl.
Francis is ruim 19 jaar werkzaam in Limburg als ruiterfysiotherapeut en heeft ruim 16 jaar haar eigen dierenfysiotherapie praktijk. Ze heeft meerdere specialisatie en opleidingen gevolgd. Zij deelt haar kennis in binnen- en buitenland middels haar eigen online academy, masterclasses, lezingen en clinics. Daarnaast schrijft ze informatieve artikelen namens de Nederlandse Vereniging voor dierenfysiotherapeuten.
